Kamienica Pod Złotym Pelikanem we Wrocławiu
 nr rej. A/4034/239 z 30.12.1970(wraz z kamienicą Rynek 42)[1] | |
.jpg) Kamienica Pod Złotym Pelikanem | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Rynek 43 |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
Emil Kaliński |
| Rozpoczęcie budowy |
XIII wiek |
| Zniszczono |
1945 |
| Kolejni właściciele |
rodzina Prager (do 1427), Katarzyna Slanschynne (1427), Elżbieta Slanschynne i syn Caspar (1433-1438), Hansa Slansche (1441-1446), Martin i Margareth Kalbesauge (1446-1457), Niklas Kynast (1457-1487), Valten Meyssner (1487-1495), Lukas Flößer (1495- po 1501); Franz Rava (1734), Oscar Schürtzmann (1890) |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
 51°06′38,27″N 17°01′59,71″E/51,110631 17,033253
| |
Kamienica Pod Złotym Pelikanem (j. niem. Goldener Pelikan) – kamienica znajdująca się na wrocławskim rynku pod numerem 43, na jego północnej pierzei, zwanej Targiem Łakoci.
Historia i architektura kamienicy
[edytuj | edytuj kod]Pierwsza zabudowa pojawiła się w pierwsze połowie XIII wieku i zajmowała 1/3 powierzchni parceli: front kurii miał ok. 7 m szerokości. Był to budynek ceglany o dwóch lub trzech kondygnacjach. Najniższy poziom (obecnie piwnica) był przykryty niezachowanym sklepieniem krzyżowym, bezżebrowym. Pod koniec XIII wieku przed fasadą postawiono drewniane przedproże wychodzące w Rynek na ok. 4.2 m. W kolejnych latach drewniany taras zamieniono na murowany i w takiej formie przetrwał do połowy XIV wieku. W tym samym też okresie kamienica została rozbudowana w głąb o drugi, wąski trakt tylny[2][3]. W XV wieku na tyłach kamienicy funkcjonował browar (od strony ulicy Kuźniczej) i był on integralną częścią posesji[4].
W 1734 roku właścicielem kamienicy, kupiec Franz Rava, który dokonał jej renowacji: kamienica zyskała czwartą kondygnację, fasada budynku nabrała barokowego charakteru i zwieńczona została wąskim szczytem z przerwanym naczółkiem. W 1890 roku fasada kamienicy, za sprawą Oscara Schürtzmanna została kolejny raz zmieniona i otrzymała klasycystyczny wygląd z płaskim dachem. Wnętrza budynku zostały dostosowane do potrzeb handlowych: powstał w nim dom handlowy M. Fischhoffa. W drugiej dekadzie XX wieku przebudowane zostały dwie kondygnacje frontowe; na drugim piętrze wyburzono prostokątne okna rozdzielone dotychczas pilastrami i wstawiono w ich miejsce dużą półkolistą witrynę[3].
Właściciele i postacie związane z kamienicą
[edytuj | edytuj kod]Do 1427 roku kamienica należała do rodziny Prager. Od 1427 i przez kolejne 30 lat posesja znajdowała się w rękach rodziny Slanschynne; w dokumentach źródłowych znajdują się wzmianki o Katarzynie Slanschynne (1427) a następnie o Elżbiecie Slanschynne, która wraz z synem Casparem zarządzała domem od 1433 do 1438. W 1441 kamienica została przekazana w ręce drugiego syna Hansa Slansche a po jego śmierci w 1446 kamienica została sprzedana małżeństwu Martinowi i Margareth Kalbesauge. Martin był złotnikiem i obywatelem Wrocławia od 1440. W latach 1444, 1447, 1450 i 1453 był wybierany starszym cechu roku[4]. W 1457 kamienica została sprzedana innemu złotnikowi Niklasowi Kynast, również wielokrotnie wybieranego na starszego cechu[4]. Zmarł w 1487 roku a kamienica została wówczas sprzedana Valtenowi Meyssner, bogatemu kramarzowi. W 1495 posesja nr 43 została sprzedana mistrzowi złotnikowi Lukasowi Flößer wraz z tylnym przylegającym domem[5].
W 1734 roku właścicielem kamienicy był kupiec Franz Rava[3]
Po II wojnie światowej
[edytuj | edytuj kod]Działania wojenne w 1945 roku poważnie uszkodziły kamienicę. Została odbudowana w latach 1953-1955[1] na podstawie projektu Emila Kaliskiego nawiązującego do jej barokowego wyglądu[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
- ↑ Wiśniewski 2002 ↓, s. 14.
- ↑ a b c d Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 312.
- ↑ a b c Goliński 2015 ↓, s. 260.
- ↑ Goliński 2015 ↓, s. 261.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jan Harasimowicz: Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5.
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Edmund Małachowicz: Stare miasto we Wrocławiu. Wrocław: PWN, 1985. ISBN 83-01-03996-5.
- Olgierd Czerner: Rynek wrocławski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.
- Zdzisław Wiśniewski: Rynek wrocławski w świetle badań archeologicznych cz.II. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, 2002.
- Mateusz Goliński: Przy wrocławskim Rynku. Rekonstrukcja dziejów własności posesji (cz2: 1421-1500). Wrocław: Chronicon, 2015.